การระบาดใหญ่ของเชื้อเอชไอวีทำให้ระบาดวิทยาไม่สงบในตอนแรก เนื่องจากนักระบาดวิทยาเริ่มใช้ในการศึกษาโรคเรื้อรังในศตวรรษที่ 20 และรู้สึกแปลกใจกับการกลับมาระบาดของโรคระบาดอีกครั้ง นับตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่ 2 รูปแบบการศึกษาทางระบาดวิทยาได้รับการปรับปรุงให้ดีขึ้นอย่างมาก แต่เครื่องมือในการศึกษาสาเหตุของโรคถูกจำกัดไว้เฉพาะการสัมผัสและผลลัพธ์ที่ โรคระบาด แน่นอนในเวลาที่กำหนด (เช่น บุหรี่และมะเร็งปอด) [ 17 ] การใช้ระบาดวิทยาของแนวคิดเชิงสาเหตุของความสับสน ปฏิสัมพันธ์ และการไกล่เกลี่ยยังคงอยู่ในวัยเด็ก [ 18 ] เมื่อมีการรายงานกรณีแรกของ Kaposis sarcoma ในปี พ.ศ. 2524 นักระบาดวิทยามุ่งเน้นไปที่การสัมผัสที่ไม่ติดเชื้อ เช่น ยาเพื่อการพักผ่อน ซึ่งเหมาะกับแบบจำลองมะเร็งปอดจากยาสูบ [ 19 ,20 ]. ลักษณะไวรัสของโรคถูกกำหนดโดยนักไวรัสวิทยาในห้องปฏิบัติการ [ 21 ] คำถามสำคัญนับจากนั้นมาคือการประเมินประสิทธิภาพของการรักษาเอชไอวี/เอดส์ที่เปลี่ยนแปลงตามเวลา แนวทางใหม่เกี่ยวกับสาเหตุ ซึ่งปัจจุบันรู้จักในชื่อกรอบผลลัพธ์ที่เป็นไปได้และแบบจำลองเชิงสาเหตุที่สอดคล้องกัน กำลังเกิดขึ้น โดยได้รับแรงบันดาลใจจากงานในการวิเคราะห์การทดลองแบบสุ่มที่มีกลุ่มควบคุม [ [22] , [23 ] , [ 24 ] ] การประยุกต์ใช้ครั้งแรกของการพัฒนาเหล่านี้ในระบาดวิทยาไม่เกี่ยวข้องกับการแพร่ระบาดของเอชไอวี/เอดส์ [ 25]. พวกเขาดูเหมาะสมที่จะจัดการกับ ผลกระทบต่อพนักงานที่มีสุขภาพดี ซึ่งเป็นประเด็นเกี่ยวกับระเบียบวิธีวิทยาที่ยากจะเข้าใจในระบาดวิทยาอาชีว เมื่อศึกษาผลกระทบของการสัมผัสในการทำงานต่อความเจ็บป่วยพิการ พนักงานที่ป่วยซึ่งเลิกจ้างก่อนกำหนดมีจำนวนเพิ่มขึ้น ความเสี่ยงต่อการเสียชีวิตแม้ว่าจะไม่มีการเปิดเผยเพิ่มเติม ส่งผลให้มีการประเมินความสัมพันธ์อย่างมีอคติระหว่างพนักงานที่มีสุขภาพดีกว่าที่เหลืออยู่ในการศึกษา แบบจำลองเชิงสาเหตุเหล่านี้อาจยังมีการใช้งานอย่างจำกัดในระบาดวิทยาอยู่ระยะหนึ่ง หากไม่ได้แสดงว่าเหมาะสมสำหรับการประมาณผลของการรักษาที่ผันแปรตามเวลาต่อเวลาไปสู่โรคเอดส์ทางคลินิกในกลุ่มผู้ติดเชื้อเอชไอวี ข้อเท็จจริงที่ว่าผู้ป่วย ผู้ป่วยมีโอกาสทั้งได้รับการรักษาและเสียชีวิตมากกว่า ซึ่งเรียกว่า การรักษาโดยบ่งชี้26 ]. สันปันน้ำเกิดขึ้นจากการประยุกต์ใช้ แบบจำลองเชิงสาเหตุ ของเจมส์ โรบินส์กับ การวิเคราะห์การทดลองรักษาโรคเอดส์แบบสุ่มและไม่สุ่มโดยใช้แนวทางใหม่ในการอนุมานเชิงสาเหตุในการศึกษาระยะยาว [ 27 ] ปัจจุบันวิธีการเหล่านี้ใช้เป็นประจำในการวิจัยด้านสุขภาพและสังคมศาสตร์ รวมทั้งระบาดวิทยา และเป็นเนื้อหาในตำราเรียน [ 28 ] ดังนั้น การระบาดใหญ่ของเชื้อเอชไอวี/เอดส์ที่ร้ายแรงดูเหมือนจะเร่งการบูรณาการของกรอบความคิดใหม่ ซึ่งส่งผลให้เกิดการปรับแต่งแนวคิดที่เกี่ยวข้องกับสาเหตุในระบาดวิทยา และโดยทั่วไปในมนุษย์และสังคมศาสตร์